Η εμπειρία των διαφόρων κρίσεων που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η ΕΕ τα τελευταία χρόνια επιβάλλει να αναληφθούν μεγάλες πολιτικές πρωτοβουλίες αναθέρμανσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πρωτοβουλίες σε όλα τα πεδία: από την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας μέχρι τον επανακαθορισμό του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους, από την ευρωπαϊκή ταυτότητα μέχρι την κοινή πολιτική ασφαλείας και άμυνας, από την κάλυψη του δημοκρατικού ελλείμματος μέχρι την αναθεώρηση του θεσμικού συστήματος της Ένωσης. Τέτοιες όμως μεγάλες πρωτοβουλίες μπορούν να αναληφθούν μόνο από τα κράτη-μέλη, το καθένα από τα οποία είναι απασχολημένο με πιεστικές εθνικές πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες και προτεραιότητες, με εκλογικές αναμετρήσεις και με ισχυρές ευρωσκεπτικιστικές ή εθνικιστικές τάσεις. Αυτή είναι η θεμελιώδης αντίφαση της Ευρώπης. Αυτό όμως μπορεί να είναι και το μεγάλο πλεονέκτημά της, εφόσον οδηγεί στην υιοθέτηση ευέλικτων και ευρηματικών μεθόδων που διασφαλίζουν την προοπτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με κριτήριο -αναγκαστικά- τον μακρύ ιστορικό χρόνο.